Nguyên tắc cơ bản khi thiết kế quy hoạch, kiến trúc nhà xưởng. Khi quy hoạch tổng mặt bằng của một nhà xưởng hay một nhóm nhà xưởng cần phải tính đến sự hợp lý về kinh tế và sản xuất giữa các phân xưởng riêng biệt. Vì vậy khi tiến hành thiết kế cần nghiên cứu giữa các phân xưởng riêng biệt. Cần nghiên cứu kỹ chức năng của các phân xưởng, công trình, thiết bị và mối quan hệ của chúng trong dây chuyền công nghệ chung của nhà xưởng.
Trước hết người thiết kế phải cùng làm việc với các chuyên gia công nghệ, thiết bị, giao thông vận chuyển, kỹ thuật vệ sinh và các chuyên gia khác để có thể tìm thấy một tiếng nói chung khi tổ chức không gian mặt bằng nhà xưởng tương lai.
Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, khi thiết kế tổng mặt bằng nhà xưởng không đơn giản chỉ là việc sắp xếp các phân xưởng, công trình theo sơ đồ dây chuyền công nghệ, mà nhất thiết phải tuân theo một số nguyên tắc nhất định.
Việc thiết kế kiến trúc tổng mặt bằng nên bắt đầu từ việc hợp nhóm các phân xưởng, công trình, thiết bị theo từng nhóm chức năng, theo từng đặc điểm, sau đó tiến hành sắp xếp chúng trên khu đất trong mối quan hệ sản xuất chung, đồng thời phải tuân theo những nguyên tắc cơ bản được Shun Deng đề cập bên dưới.
Tóm tắt nội dung
Phân khu khu đất nhà xưởng công nghiệp
Theo chức năng sử dụng, mặt bằng chung các nhà xưởng công nghiệp thường được chia thành các khu vực sau;
Khu trước nhà xưởng : trên đó thường xây dựng cổng ra, vào, nhà thường trực, nhà hành chính quản lý, giới thiệu sản phẩm, các trung tâm nghiên cứu, thí nghiệm, đào tạo, các nhà phục vụ sinh hoạt (gửi quần áo, vệ sinh, tắm rửa, nhà ăn, trạm xá, ga ra…). Chúng có thể được bố trí tập trung hoặc phân tán, hợp khối hay chia nhỏ tùy theo quy mô phân xưởng, nhà xưởng và cơ cấu quy hoạch chung của khu công nghiệp.
Khu sản xuất : trên đó được bố trí các phân xưởng sản xuất chính, phân xưởng sản xuất phụ, theo dây chuyền sản xuất của nhà xưởng. Tùy thuộc vào quy mô và số lượng công trình, đặc biệt trong các nhà xưởng lớn khu này có thể được chia thành hai hoặc một số khu sản xuất nhỏ theo đặc điểm sản xuất riêng.
Khu phụ trợ sản xuất : ở đó sẽ bố trí các phân xưởng, công trình phục vụ cho dây chuyền sản xuất chính như các công trình năng lượng, trạm phát điện, trạm biến thế, nhà điều hành, nhà nồi hơi, trạm làm nguội nước, khí đốt, khí ép, trạm bơm, mạng lưới kỹ thuật…
Khu vực kho và phục vụ giao thông vận chuyển : bao gồm các nhà kho chứa nguyên vật liệu, bán thành phẩm, thành phẩm, các công trình điều hành, phục vụ và bảo quản thiết bị vận chuyển,…
Phân khu theo khối lượng vận chuyển của các phân xưởng
Để bảo đảm việc vận chuyển nguyên vật liệu, hàng hóa đến các phân xưởng được thuận lợi, ngắn nhất, không chồng chéo, phân luồng rõ ràng, không cản trở các luồng người đi lại theo khối lượng, phương tiện và tổ chức vận chuyển. Có thể phân chia mặt bằng nhà xưởng thành các khu vực sau:
Khu vực có khối lượng vận chuyển nhiều nhất (nơi tiếp nhận nguyên vật liệu hoặc xuất hàng hóa)
Khu vực có khối lượng vận chuyển trung bình (vận chuyển qua lại gữa các xưởng)
Khu vực có khối lượng vận chuyển ít (cuối luồng hàng)
Phân khu theo mức độ sử dụng nhân lực
Để tổ chức luồng người, luồng hàng hợp lý, theo mật độ công nhân làm việc trong các phân xưởng. Có thể chia nhà xưởng thành các khu vực sau:
Khu vực sử dụng nhiều nhân lực:
Khu vực sử dụng ít nhân lực;
Khu có số lượng nhân lực trung bình.
Phân khu theo mức độ vệ sinh, độc hại, nguy hiểm, cháy nổ
Theo đặc điểm vệ sinh, nguy cơ cháy nổ, phần lớn tổng mặt bằng nhà xưởng công nghiệp được phân thành các khu vực sau:
Khu vực không độc hại, sạch sẽ, vệ sinh
Khu vực ít độc hại
Khu vực có rất nhiều độc hại
Khu vực có nguy cơ cháy nổ
Phương hướng bố trí chung trên tổng mặt bằng
Việc phân khu như trên chỉ là bước đầu của việc nghiên cứu thiết kế tổng mặt bằng nhà xưởng công nghiệp. Khi tiến hành phác thảo phương án cụ thể, người thiết kế cần có sự phân tích tổng hợp để đưa ra được những phương án có thể dung hoài được tất các yếu tố trên.
Sau đây là những nguyên tắc có tính định hướng thường được sử dụng khi thiết kế kiến trúc tổng mặt bằng các nhà xưởng công nghiệp :
Thông thường khu trước nhà xưởng theo tính chất của mình là cầu nối giữa các đối tượng chức năng bên trong và bên ngoài nhà xưởng, là đầu mối giao thông của người làm việc, thường có mật độ cán bộ, công nhân tập trung cao, giao thông chủ yếu là đi bộ, vệ sinh sạch sẽ và đẹp, do đó thường được bố trí phía trước xí nghiêp, đầu luồng người, cạnh đường giao thông đối ngoại, đầu hướng gió mát chủ đạo là một phần bộ mặt kiến trúc chủ yếu của nhà xưởng.Tuy nhiên, tùy theo quy mô và cơ cấu tổ của nhà xưởng, chúng có thể được bố trí tập trung trong một khu vực hoặc phân tán đến các phân xưởng sản xuất.
Khu sản xuất với nhiều phân xưởng có nhiều tính năng, đặc điểm sản xuất và vệ sinh khác nhau, khối lượng vận chuyển trung bình hoặc khá lớn, phương tiện vận chuyển chủ yếu là loại không ray (ô tô, xe điện bánh hơi, băng chuyền,…), do đó thường được bố trí ở trung tâm khu đất, cạnh khu trước nhà xưởng theo nguyên tắc bảo đảm vệ sinh, phân bố hợp lý mật độ nhân lực và khối lượng vận chuyển.
Trong nhiều trường hợp, khu phụ trợ sản xuất, tùy theo mối quan hệ với các xưởng sản xuất chính, đặc điểm sản xuất và vệ sinh, khối lượng vận chuyển,… thường được bố trí bên cạnh khu sản xuất chính, cuối hướng gió mát chủ đạo, phía sau nhà xưởng, gần luồng vận chuyển hàng hóa, hệ thống kho của nhà xưởng.
Khu vực kho và phục vụ giao thông thường được bố trí phía sau nhà xưởng, để có thể dễ dàng tiếp cận với hệ thống giao thông, đường sắt, đường bộ được sử dụng để vận chuyển nguyên vật liệu vào ra, và ở cuối hướng gió mát chủ đạo để giảm bớt khả năng làm ô nhiễm môi trường sản xuất của nhà xưởng.
Phân luồng giao thông hàng, người trên khu đất nhà máy
Trong một nhà máy, quá trình sản xuất, kinh doanh thường hình thành hai luồng giao thông khác nhau :
Luồng hàng được hình thành do dòng vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu vào ra
Luồng người được hình thành do sự đi lại của người làm việc khi đến nhà xưởng và liên hệ qua lại giữa các phân xưởng.
Phân luồng giao thông trong nhà xưởng là một biện pháp cần thiết để bảo đảm sự hợp lý tối đa trong sản xuất, quản lý, sử dụng và an toàn lao động
Về nguyên tắc : luồng người, luồng hàng phải được tổ chức rõ ràng, ngắn gọn, không trùng lặp lộn xộn, cắt nhau, tiếp nối tốt với các đường giao thông bên ngoài, đến tận nơi cần thiết.
Luồng người và luồng hàng nên độc lập với nhau, tốt nhất luồng hàng nên bố trí phía sau, luồng người phía trước. Trong trường hợp hai luồng này cắt nhau, ảnh hưởng nhau khá nhiều, cần làm cầu vượt hoặc tuyến đi qua.
Tiết kiệm đất, nâng cao mật độ xây dựng
Tiết kiệm đất đai xây dựng là một trong những yêu cầu quan trọng trong xây dựng đô thị nói chung và trong công nghiệp nói riêng. Có nhiều phương pháp để có thể tiết kiệm đất nâng cao mật độ xây dựng trên khu đất nhà xưởng công nghiệp. Trong thực tế có bốn giải pháp chủ yếu để đạt được điều đó :
Hợp khối nhà và công trình : Lúc này các nhà và công trình có đặc điểm sản xuất, vệ sinh, có các thông số xây dựng giống nhau hoặc ít ảnh hưởng lẫn nhau; có chế độ vi khí hậu bên trong tương tự nhau có thể được hợp khối trong một mái nhà.
Khi được khối như vậy, thông thường cho phép giảm bớt được một số lượng lớn các hạng mục công trình, vì vậy có thể tiết kiệm đất, chi phí cho xây dựng nhà xưởng, rút ngắn mạng lưới đường giao thông, đường ống kỹ thuật, do đó mật độ xây dựng của nhà xưởng được tăng lên.
Lựa chọn hình dáng mặt bằng nhà, công trình đơn giản nên công nghệ sản xuất cho phép để hạn chế khả năng chiếm đất.
Tăng số tầng nhà : Nếu điều kiện công nghệ cho phép nên thay nhà một tầng thành nhà nhiều tầng, như vậy sẽ tiết kiệm được rất nhiều đất, nâng cao mật độ xây dựng, đặc biệt khi xây dựng nhà xưởng trong khu dân cư, nơi hiếm đất đai.
Sử dụng cho các đơn nguyên điểm hình thống nhất để tổ hợp mặt bằng, hình khối xưởng hoặc nhà xưởng để giảm chi phí sử dụng đất, đường sá, đường ống kỹ thuật, tăng khả năng công nghiệp hóa xây dựng, giảm tối đa chi phí đầu tư xây dựng nhà xưởng.
Mô đun hóa khu đất xây dựng nhà xưởng công nghiệp
Thông thường khu đất các nhà xưởng được chia ra thành các dải đất hoặc ổ đất bởi các đường giao thông. Trên mỗi ô đất đó được bố trí một hoặc nhiều công trình. Để tiện cho việc điều phối kích thước các ô đất đó, trước khi tiến hành quy hoạch, cần phải mô đun hóa khu đất theo một hệ thống kích thước thống nhất (ví dụ: 6x6m). Nó là tiền đề cho sự sắp xếp có trật tự quần thể công trình, bảo đảm một cơ cấu tổ chức không gian hợp lý, thống nhất hóa và điển hình hoái các giải pháp kỹ thuật của các tòa nhà sản xuất, mặt bằng tổng thể và tăng nhanh tốc độ xây dựng.
Bảo đảm khả năng mở rộng và phát triển trong tương lai
Việc mở rộng và phát triển nhà xưởng trong tương lai là một vấn đề cần chú ý khi nghiên cứu đầu tư sản xuất ban đầu cũng như khi quy hoạch tổng mặt bằng, nhằm hạn chế việc loại bỏ, đập phá hoặc cải tạo lớn các công trình, nhà cửa, đường sá, mạng lưới kỹ thuật,… làm tăng chi phí đầu tư xây dựng, làm hỏng cơ cấu không gian kiến trúc đã được xác định. Muốn vậy, trong giai đoạn đầu của công việc thiết kế nhà xưởng, người kiến trúc sư cần chú ý đến phương án dự trữ đất để mở rộng phân xưởng hoặc nhà xưởng sau này, nhằm tăng công sức của sản xuất nhà xưởng trong tương lai một vấn đề thường được dự tính trước.
Những khu đất dự trữ này về nguyên tắc thường không được làm ảnh hưởng đến giai đoạn xây dựng ban đầu của nhà xưởng.
Bảo đảm sự phân kỳ xây dựng và hoàn thành giải pháp kiến trúc đã được xác định của từng giai đoạn
Theo nguyên tắc này, khu đất xây dựng nhà xưởng phải được phân thành những khu vực có định hướng theo từng thời kỳ xây dựng khác nhau theo tiến trình phát triển sản xuất của nhà xưởng.
Như vậy, trong giai đoạn thiết kế ban đầu, người kiến trúc sư không những phải có một tầm nhìn bao quát về tổ chức sản xuất, quy hoạch không gian kiến trúc của nhà xưởng, mà còn phải có đầu óc của tổ chức xây dựng, nhờ đó tránh được sự lộn xộn và thiếu thống nhất trong quá trình xây dựng và tổ hợp không gian mặt bằng của cả quần thể kiến trúc nhà xưởng trước và sau khi phát triển sản xuất.
Shun Deng – Đơn vi tư vấn thiết kế & xây dựng công trình công nghiệp dân dụng với hơn 10 năm kinh nghiệm. Cùng dàn đội ngũ thiết kế, kiến trúc sư, kỹ sư xây dựng giàu kinh nghiệm, chúng tôi tự tin sẽ mang đến cho quý khách những công trình mang tính thời đại, vững chắc cùng hiệu quả kinh tế tốt nhất.
Nếu bạn đang có nhu cầu xây dựng nhà xưởng công nghiệp thì hãy nhanh chóng liên hệ ngay với chúng tôi để tận hưởng những dịch vụ chất lượng nhất.
CÔNG TY TNHH SHUNDENG TECHNOLOGY
Địa chỉ : Số 20 Vsip II, đường số 1, KCN VSIP II, P. Hòa Phú, TP. Thủ Dầu Một, T. Bình Dương
Hotline : 0979012177 (Mrs. Thắm) – 0919797750 (Mr. WANG)
Email : shundeng.vp@gmail.com
